Vào ngày cuối năm, những người thợ ở làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ của đồng bào Khmer xã Hàm Tân (huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh) đang tất bật hoàn thiện các sản phẩm Tết. Đây là làng nghề có truyền thống gần 100 năm, có vai trò lớn trong việc giúp người dân có cuộc sống ổn định, phát triển kinh tế từ nghề truyền thống.
Làng nghề dệt chiếu Hàm Tân được hình thành từ những thập niên cuối thế kỉ XIX. Từ chỗ tự sản xuất, tự tiêu thụ hoặc làm quà biếu và sản phẩm đạt chất lượng vượt hẳn các sản phẩm cùng loại nên chiếu ở đây dần nổi tiếng và trở thành hàng hóa từ những năm 1940 và được nhiều người biết đến trong những năm 1960 cho đến nay. Hiện tại, làng dệt chiếu truyền thống tập trung ở các ấp Chợ, Cà Hom và Bến Bạ với khoảng 300 hộ, góp phần giải quyết việc làm cho hơn 1.000 lao động ở các khâu như trồng lát, sơ chế nguyên liệu lát, dệt và tiêu thụ. Theo số liệu thống kê, năm 2022, làng nghề dệt chiếu Hàm Tân sản xuất được gần 50.000 chiếc chiếu các loại (dệt máy trên 17.000 chiếc, dệt thủ công gần 33.000 chiếc), tổng giá trị đạt trên 5,5 tỷ đồng, lợi nhuận hơn 2,6 tỷ đồng.
[caption id="" align="aligncenter" width="533"] Người dân Hàm Tân áp dụng máy dệt vào sản xuất thay cho khung cửi truyền thống[/caption]
Nghề dệt chiếu ở Hàm Tân với hình thức cha truyền con nối, được tỉnh Trà Vinh công nhận làng nghề năm 2014, chủ yếu sản xuất các sản phẩm chiếu hoa (chiếu hoa dệt 2 mặt), chiếu trắng, chiếu nhấn chữ phục vụ nhu cầu tiêu dùng của gia đình, lễ hội và sản xuất các mặt hàng chiếu dùng trong bệnh viện, chiếu trải ghế dài, thảm lót sàn…Ưu điểm nổi bật của chiếu hoa ở làng chiếu Cà Hom – Bến Bạ sau khi sử dụng từ 4 -5 năm, nhưng vẫn đảm bảo chiếu không bị đổ lông, phai màu và giòn gãy. Chiếu hoa ở đây được thể hiện qua 5 màu chủ đạo là trắng, đỏ, xanh, vàng và tím. Hình ảnh hay hoa văn thường được các nghệ nhân chọn lựa rất công phu cho từng sản phẩm của mình, phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng. Hiện nay, nghề dệt chiếu hoa còn rất ít trong các gia đình làm nghề dệt chiếu truyền thống ở Hàm Tân, nguyên nhân do dệt chiếu hoa đòi hỏi sự công phu hơn dệt chiếu trắng. Hiện nay, giá mỗi đôi chiếu hoa đặt hàng từ 250.000 – 300.000 đồng, mỗi ngày gia đình có 2 người dệt được một đôi chiếu hoa khổ 1,6 x 2m, trừ chi phí lợi nhuận được khoảng 140.000 đồng. Mặc khác, dệt chiếu hoa chỉ tập trung rộ vào thời điểm cuối năm hoặc các dịp Tết cổ truyền của bà con người Kinh và Khmer. Vào dịp giáp Tết Nguyên Đán là thời điểm làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ nhộn nhịp nhất trong năm. Bên cạnh sản phẩm chiếu trắng được dệt hàng ngày, các nghệ nhân tập trung làm nhiều chiếu hoa (hay còn gọi là chiếu màu) phục vụ thị trường Tết. Bình quân mỗi ngày, một gia đình 2 người dệt được 1 đôi chiếu hoa (khổ 2m x 1,6m). Gần 500 khung dệt, mỗi ngày làng chiếu Cà Hom – Bến Bạ đưa vào thị trường 1.000 – 1.200 đôi chiếu, thu về cả trăm triệu đồng. Tuy nhiên, cái khó của nghề là đôi khi sản phẩm làm ra tiêu thụ chậm, sản xuất bị đình trệ đời sống của bà con gặp nhiều khó khăn, những tháng mưa dầm, lát nguyên liệu không phơi phóng được, cộng với sức mua trên thị trường cũng chậm đi khiến cho làng chiếu Cà Hom – Bến Bạ gặp nhiều khó khăn.
[caption id="" align="aligncenter" width="800"] Nghề dệt chiếu góp phần tạo thu nhập cho người dân vùng nông thôn[/caption]
Một mùa xuân mới nữa lại sắp về, đến với làng nghề dệt chiếu ở Hàm Tân, những người thợ dệt chiếu vẫn miệt mài bên khung cửi, qua bàn tay khéo léo, những sợi lác thô kệch được kết thành những sản phẩm độc đáo. Không chỉ là nghề nghiệp sinh sống mà còn là nghề truyền thống đang được người dân Khmer ở đây bảo tồn và phát huy.