Dinh Độc Lập là một toà dinh thự nổi tiếng nằm ở giữa trung tâm của TPHCM. Đây từng là nơi ở và làm việc của Tống thống Việt Nam Cộng Hoà, cũng là nơi in dấu lịch sử hào hùng của dân tộc. Ở thời điểm ngày 30/4/1975 khi cổng dinh thự này bị sụp xuống, cũng là lúc mở ra thời kỳ mới cho nước Việt Nam, kết thúc cuộc chiến tranh khốc liệt suốt 20 năm, thống nhất hai miền Nam - Bắc.
Giới thiệu tổng quan
Dinh Độc Lập có tổng diện tích sử dụng lên đến 20.000m2, diện tích dinh thự là 4.500m2. Toà dinh thự cao có chiều cao 26m, xung quanh được bao phủ bởi bóng cây rợp mát, bên trong bao gồm 3 tầng chính, 2 tầng gác lững, tầng nền, 2 tầng hầm và 1 sân thượng có hệ thống bãi đáp cho máy bay trực thăng. Dinh thự có hơn 100 phòng, được trang trí khác nhau tuỳ theo từng mục đích sử dụng, bao gồm: phòng khách, phòng họp hội đồng nội các, phòng trình uỷ nhiệm thư, phòng tiệc đại yến, phòng làm việc của Tổng thống và của Phó Tổng thống… bên ngoài hàng rào phía trước và phía sau dinh thự đều là công viên cây xanh.
Đây là công trình xây dựng có quy mô lớn nhất miền Nam vào những năm 1960, và có chi phí xây dựng cao nhất lên đến khoảng 150.000 lượng vàng. Các hệ thống bên trong dinh thự như: điều hoà không khí, thông tin liên lạc, phòng cháy chữa cháy.. đều thuộc dạng hiện đại nhất thời điểm bấy giờ. Bên trong dinh thự còn có tầng hầm, có khả năng chịu được sự oanh tạc của pháo và bom. Trong mỗi phòng đều được trang trí bằng nhiều tác phẩm nghệ thuật sơn mài, tranh sơn dầu có giá trị cao. Phần mặt tiền bên ngoài dinh thự được trang trí cách điệu bằng các đốt mành trúc, phỏng theo các bức mành tại những ngôi chùa nhà Việt và hoạ tiết các ngôi chùa cổ tại Việt Nam.
Lịch sử xây dựng
Năm 1968, sau khi đánh chiếm xong lục tỉnh Nam Kỳ (Biên Hoà, Gia Định, An Giang, Vĩnh Long, Hà Tiên, Định Tường), chính quyền Pháp đã bắt đầu cho thiết kế và xây dựng ngay tại trung tâm thành phố Sài Gòn, một toà dinh thự lớn để làm nơi ở và làm việc cho Thống đốc Nam kỳ. Công trình này do thống đốc Pháp tại Việt Nam là La Grandière đặt viên gạch đầu tiên, tiến hành khởi công xây dựng từ ngày 23/2/1868 và được hoàn thiện vào năm 1871. Toà dinh thự này chính là tiền thân của Dinh Độc Lập, có tên gọi là dinh Norodom. Trong khoảng thời gian từ năm1887 – 1945, dinh thự là nơi ở và làm việc của nhiều nhà toàn quyền Pháp, suốt thời gian họ xâm lượt Đông Dương.
Từ ngày 9/3/1945 đến 9/1945, là giai đoạn đảo chính giữa Pháp và Nhật, nên dinh Norodom cũng lần lượt được sử dụng bỡi những nhà cầm quyền thuộc hai nước. Cho đến ngày 7/5/1954, sau khi thực dân Pháp thất bại nặng nề ở chiến dịch Điện Biên Phủ, buộc phải rút khỏi Việt Nam. Thì đến ngày 7/9/1954 dinh Norodom được bàn giao lại, giữa đại diện chính phủ Pháp, đại tướng Paul Ely với đại diện chính quyền Sài Gòn Thủ tướng Ngô Đình Diệm, và được đổi tên thành Dinh Độc Lập cho đến ngày nay.
Về sau khi Thủ tướng Ngô Đình Diệm, lên làm Tổng thống của chế độ Việt Nam Cộng Hoà, thì Dinh Độc Lập trở thành nơi ở và làm việc của gia đình ông, đây cũng là nơi chứng kiến nhiều giai thoại và biến cố chính trị. Ngày 27/2/1962, phe đảo chính của chính quyền Sài Gòn lúc bấy giờ đã cử hai viên phi công quân đội Sài Gòn là Nguyễn Văn Cử và Phạm Phú Quốc lái 2 máy bay AD6 ném bom làm sập toàn bộ phần chính cánh trái của Dinh. Do không thể khôi phục, nên ông Ngô Đình Diệm đã quyết định dở bỏ và xây dựng lại một dinh thự mới hoàn toàn. Công trình Dinh Độc Lập mới này được thiết kế bởi kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, người Việt Nam đầu tiên đoạt giải Khôi Nguyên La Mã.
Dinh Độc Lập được khởi công xây dựng từ ngày 1/7/1962, trong thời gian xây dựng gia đình Tổng thống Ngô Đình Diệm, tạm thời chuyển qua sống tại dinh Gia Long (hiện nay là Bảo tàng TPHCM). Trong lúc công trình đang được thi công giang dở thì Tổng thống Ngô Đình Diệm, đã bị ám sát ngày 2/11/1963. Do đó, khi Dinh Độc Lập được khánh thành ngày 31/10/1966 thì người chủ toạ buổi lễ là ông Nguyễn Văn Thiệu, Chủ tịch Ủy ban Lãnh đạo Quốc gia. Sau khi lên làm Tổng thống, ông Nguyễn Văn Thiệu đã sống và làm việc tại đây từ tháng 10/1967 đến 21/4/1975. Ngày 8/4/1975 máy bay F-5E do phi công Nguyễn Thành Trung lái, sau khi xuất phát từ Biên Hoà đã bỏ bom xuống Dinh Độc Lập nhằm ám sát Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu nhưng bất thành, và gây hư hại không đáng kể cho dinh.
Đến 10h45 ngày 30/4/1975, xe tăng T54B mang số hiệu 843 thuộc Quân đội Nhân dân Việt Nam dưới sự chỉ huy của Trung uý Bùi Quang Thận, đã húc nghiêng cổng trụ của Dinh Độc Lập. Tiếp đó, xe tăng Type 59 mang số hiệu 390 do Vũ Đăng Toàn chỉ huy đã hung tung cổng chính của Dinh Dộc Lập tiến thẳng vào dinh. Vào lúc 11h30 phút cùng ngày, Trung uý Bùi Quang Thận đã hạ quốc kỳ Việt Nam Cộng Hoà trên nóc dinh, và thay bằng lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, kết thúc cuộc chiến tranh kéo dài 20 năm.
Sau khi chiến tranh kết thúc, hội nghị hiệp thương chính trị thống nhất hai miền Nam – Bắc đã được tổ chức tại Dinh Độc Lập vào tháng 11/1975. Nơi đây chính thức trở thành di tích lịch sử văn hoá nổi tiếng, được đông đảo người dân và du khách ghé thăm. Dinh Độc Lập được công nhận là di tích lịch sử văn hoá quốc gia ngày 25/6/1976. Đến ngày 12/8/2009, nơi đây lại tiếp tục được chính phủ công nhận là một trong 10 di tích quốc gia đặc biệt đầu tiên của Việt Nam.
