Gạo từ lâu vốn là thực phẩm quen thuộc trong bữa ăn của nhiều người dân trên toàn thế giới và mới đây các nhà khoa học Việt Nam tại Nhật Bản đã chứng minh trong lúa, gạo có chất ức chế tế bào ung thư máu. Điều này sẽ ra mở các nghiên cứu mới và triển vọng sản xuất các loại thuốc điều trị ung thư hiệu quả.

Theo công bố đăng trên tạp chí Cancers hồi đầu tháng 10, GS.TS Trần Đăng Xuân-Trưởng phòng thí nghiệm Sinh lý thực vật và Hóa sinh, Đại học Hiroshima, Nhật Bản cùng với các cộng sự đã chứng minh chất momilactone A (MA) và momilactone B (MB) trong gạo và các phụ phẩm như cám và trấu, có tác dụng thúc đẩy quá trình tự chết của tế bào ung thư máu bằng cách điều hòa các protein.

Trong nghiên cứu này, lần đầu tiên các nhà khoa học chỉ ra tiềm năng tiêu diệt các tế bào ung thư máu bao gồm lơ xê mi cấp tiền tủy bào và đau tủy xương của MA và MB cùng hỗn hợp của chúng (MAB) với tỷ lệ 1:1. Cụ thể, MB và MAB cho thấy khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư vượt trội so với thuốc chữa ung thư phổ biến là doxorubicin và arsenic trioxide (ATO), tương đương với all-trans retinoic acid (ATRA). Về cơ chế này, TS Nguyễn Văn Quân- thành viên nhóm cộng sự cho biết: “Hợp chất MA và MB có trong lúa gạo đã được chứng minh tiềm năng chống ung thư trước đây và mới đây theo nghiên cứu của chúng tôi đã làm rõ cơ chế và phát hiện ra rằng 2 hợp chất này có tăng quá trình tự hủy tự nhiên tế bào ung thư và kìm hãm sự nhân lên của tế bào ung thư. Bên cạnh đó, 2 hợp chất này an toàn với tế bào khỏe mạnh”

Việc nghiên cứu chứng minh MA, MB có tác dụng chống lại tế bào ung thư máu tiếp tục mở ra tiềm năng khai thác triệt để và ứng dụng rộng rãi 2 chất này trong sản xuất các dược phẩm chống ung thư, GS Trần Đăng Xuân- Trưởng nhóm nghiên cứu cho biết: “Hiện nay, một số công ty dược của Nhật Bản đang kết hợp với chúng tôi để nghiên cứu và phân tách MA và MB theo qui trình công nghiệp. Ngoài ra, một số viện nghiên cứu của Việt Nam đang cùng chúng tôi để nghiên cứu lai tạo một số giống lúa giàu momilactone”

GS Trần Đăng Xuân cho biết thêm, nhiều giống lúa tại Việt Nam đã cho kết quả bước đầu chứa hàm lượng MA và MB khá cao. Việc lai tạo các giống lúa mang hoạt tính y dược cao, như chứa 2 chất này, sẽ góp phần nâng cao giá trị nông sản Việt. Đáng chú ý, theo GS Trần Đăng Xuân, MB còn có khả năng ức chế enzyme ACE2 (Angiotensin-Converting Enzyme 2), là nơi protein gai của virus Covid-19 kết dính vào tế bào. Nhóm đang tiếp tục nghiên cứu làm sáng tỏ cơ chế này hơn nữa, nhằm phát triển các loại thuốc giúp cơ thể ngăn ngừa lây nhiễm các loại virus corona từ phụ phẩm lúa gạo.

GS Trần Đăng Xuân là một trong nhiều nhà khoa học người Việt đang sinh sống và làm việc tại Nhật Bản. Thời gian qua, ông đã tích cực là cầu nối để mang những công nghệ mới của Nhật Bản giới thiệu tại Việt Nam. Các nghiên cứu của GS Trần Đăng Xuân chủ yếu về nhân giống cây trồng, bộ gene, khoa học cỏ dại, sản xuất nông nghiệp bền vững, hóa học hữu cơ, hóa học phân tích, năng lượng sinh khối... Ông có hàng trăm công trình đăng trên các tạp chí khoa học quốc tế và giành được nhiều giải thưởng danh giá, như giải thưởng Kusunoki (tỉnh Miyazaki, 2008), nhà khoa học xuất sắc (Đại học Hiroshima, 2018 và 2019).