Thay vì cùng Mỹ tạo lập Liên minh chống lại sức ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc, những động thái gần đây của Châu Âu cho thấy, họ chọn cách làm trung gian trong sự cạnh tranh giữa hai bên. Lập trường này của Châu Âu đánh dấu sự thành công của Chủ tịch Tập Cận Bình trong nỗ lực nâng cao vị thế của Trung Quốc.Sau hơn 2 năm, các hoạt động đối ngoại bị hạn chế do Trung Quốc áp dụng chiến lược “Zero Covid”. Hoạt động ngoại giao chủ yếu được thực hiện bằng các cuộc điện đàm trực tuyến. Hồi giữa tháng 9, ông Tập đã có chuyến thăm chính thức Trung Á dự hội nghị thượng đỉnh Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Uzbekistan đánh dấu bước đầu cho sự trở lại vũ đài chính trị thế giới. Vào đầu tháng 10, Tổng thống Joe Biden ra quyết định hạn chế bán chất bán dẫn và thiết bị sản xuất chip cho Trung Quốc, nhằm hạn chế sự phát triển kinh tế của nước này. Mỹ cũng kêu gọi các đồng minh chủ chốt của mình thực hiện lệnh hạn chế, làm dấy lên sự lo ngại về nền kinh tế toàn cầu sẽ bị phân làm 2 cực. Tuy nhiên ngày 15/11, trong buổi họp báo trước khi tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20, Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Charles Michel cho biết Châu Âu sẽ hợp tác với Trung Quốc bất chấp hai bên có nhiều điểm khác biệt. Đến ngày 18/11, Tổng thống Pháp ông Emmanuel Macron kêu gọi hợp tác với Bắc Kinh và chống lại sự chia rẽ thế giới thành các khối cạnh tranh. Tại Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở Bangkok, ông Macron phát biểu: “Ngày càng nhiều người muốn thấy hai trật tự thế giới riêng biệt. Điều này là sai lầm với cả Mỹ và Trung Quốc. Chúng ta chỉ cần một trật tự toàn cầu duy nhất”. [caption id="attachment_2344" align="aligncenter" width="800"]
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và Thủ tướng Đức Olaf Scholz tại Bắc Kinh hôm 4/11. Ảnh: AFP.[/caption]
Giới quan sát cho rằng bình luận của Tổng thống Pháp đưa ra và sự hưởng ứng lời kêu gọi tương tự từ Thủ tướng Đức Olaf Scholz cùng với Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte nhằm nỗ lực hợp tác các quốc gia sản xuất chip quan trọng để chống lại áp lực từ phía Mỹ đã cho thấy Châu Âu chọn lối đi giữa trong cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc. Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đang rất nỗ lực thuyết phục Châu Âu thành lập khối đoàn kết nhằm đối phó với sự bành trướng mạnh mẽ từ Trung Quốc. Tuy nhiên, nguy cơ suy thoái kinh tế đang cận kề Đức và Châu Âu đứng trước một mùa đông khắc nghiệt do thiếu dầu khí giá rẻ từ Nga dẫn đến tâm lý không muốn đối đầu với Bắc Kinh. Thêm vào đó, Washington gần đây đưa ra hàng loạt các biện pháp kiểm soát công nghệ chặt chẽ nhằm vào Trung Quốc, khiến Châu Âu lo ngại về sự ảnh hưởng tiêu cực đến nền Kinh tế của châu lục họ.
Về phía Trung Quốc, trong 6 ngày tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20 ở Indonesia và APEC tại Thái Lan, Chủ tịch Tập Cận Bình đã cho thấy hình ảnh thân thiện và thái độ hợp tác nhằm thể hiện rõ thông điệp đối ngoại của ông. Ông cũng gặp mặt khoảng 20 lãnh đạo các nước, trong đó có nhiều đồng minh quan trọng của Mỹ.
Trong cuộc gặp với Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte ở Bali hôm 15/11, ông Tập kêu gọi lãnh đạo Hà Lan tránh từ bỏ hợp tác với Trung Quốc, dù Mỹ gây áp lực lên công ty độc quyền cung cấp máy sản xuất chip tiên tiến. Ông cũng nói thêm: “Chúng ta phải chống lại tình trạng chính trị hóa vấn đề kinh tế và thương mại, đồng thời duy trì ổn định chuỗi cung ứng và công nghiệp toàn cầu”.
Lãnh đạo Trung Quốc cũng kêu gọi tăng cường hợp tác sản xuất công nghệ cao với Hàn Quốc trong cuộc gặp Tổng thống Yoon Suk-yeol.
Ngày 17/11, ông Rutte gặp ông Yoon trong chuyến thăm Seoul, cả hai nhà lãnh đạo đã cam kết hợp tác sâu rộng hơn. Ngay sau đó một hôm, Hà Lan tuyên bố: “Chúng tôi sẽ không làm theo tất cả các biện pháp hạn chế của Mỹ. Hà Lan có đánh giá riêng và tham vấn các đối tác như Nhật, Mỹ”. Giới quan sát cho rằng, mặc dù châu Âu đang phải chịu áp lực ngày càng gia tăng từ Washington về mong muốn sớm đạt được đồng thuận về cách đối phó với Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU) luôn xem Trung Quốc là “đối thủ có hệ thống”, nhưng chính sách của Châu Âu đối với Trung Quốc lại có nhiều khác biệt theo nhận định đánh giá từng quốc gia.
Hồi cuối tháng 2, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã phát động chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm vào Ukraine đồng thời tuyên bố “tình hữu nghị không giới hạn” với Trung Quốc. Sự ủng hộ của ông Tập đối với Nga đã giúp củng cố mối quan hệ giữa Mỹ và châu Âu. Gần đây, vị Chủ tịch Trung Quốc lại có động thái mới làm giảm bớt mối lo ngại về quan hệ Nga - Trung bằng việc phản đối Nga sử dụng vũ khí hạt nhân ở Ukraine trong cuộc gặp với Thủ tướng Đức và Tổng thống Mỹ.
Những hành động của ông Tập Cận Bình đã khiến giới quan chức cấp cao Châu Âu nghĩ về một vị trí trung gian trong cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc. Trong lần phát biểu gần đây tại APEC, ông Macron nói: “Mỹ và Trung Quốc như hai con voi lớn trong một khu rừng, nếu họ trở nên căng thẳng và xung đột, đó sẽ là vấn đề rất lớn với cả phần còn lại của khu rừng. Bạn cần sự hợp tác của nhiều thành viên khác trong cánh rừng đó”.
Thủy Tiên
